Wat zij nu vitamines en mineralen?
Vitamines en mineralen hebben meer overeenkomsten dan verschillen. Allen zijn onmisbaar voor het goed functioneren van kalf tot koe. Het belangrijkste verschil tussen vitamines en mineralen is scheikundig: Een mineraal is een chemische verbinding of element met een kristalstructuur, die als vaste stof in de vrije natuur voorkomt en gevormd is door geologische processen (wikipedia).
Mineralen
Mineralen worden ingedeeld in macro- en micromineralen, afhankelijk van hoeveel een koe er dagelijks van nodig heeft. Macromineralen zijn dagelijks in relatief grote hoeveelheden nodig, terwijl van de micromineralen een veel kleinere hoeveelheid (microgrammen) volstaat. Deze micromineralen, ook wel sporenelementen genoemd kunnen bij overdosering zelfs giftig zijn!
- Belangrijke macromineralen en hun functie:
–Calcium: botvorming, spierfunctie en stolling.
–Fosfor: betrokken bij calciumhuishouding, onderdeel celwand lichaamscellen.
–Magnesium: schakel in calciumhuishouding, functioneren spieren, bloed pH.
–Natrium: vochtbalans reguleren, zuur base evenwicht, opname glucose.
–Kalium: zenuw en spierfunctie.
- Micro elementen (sporenelementen)
–Koper: bloedvorming, pigment en structuur van de vacht.
–Kobalt: noodzakelijk voor groei en vermeerdering pens bacteriën.
–Jodium: hoofdbestanddeel schildklierhormoon; regulatie stofwisseling.
–Selenium: helpt bij onschadelijk maken van stoffen bij ontsteking.
Vitamines
Vitamines moeten net als mineralen via het rantsoen opgenomen worden, omdat een koe er vrijwel geen zelf kan maken, maar van levensbelang zijn voor normaal functioneren-, groeien en produceren. De pensflora is hierbij van groot belang: behalve een goede vertering zorgt die er ook voor dat de koe voorzien is van onder andere voldoende vitamine B12.
Vitamines zijn ook in twee groepen in te delen, namelijk:
- Vetoplosbaar
-Vitamine A: voor groei, voorplanting, gezonde vacht het goed kunnen ‘zien’.
-Vitamine D: nodig in calcium- en fosforstofwisselingsprocessen.
-Vitamine E: afweer, voortplanting, rode bloedcel- en zenuwfunctie.
-Vitamine K: onmisbaar voor goede bloedstolling.
- Wateroplosbaar
– Vitamine B: voor functioneren van enzymen van o.a. afweer en energiehuishouding.
– Vitamine C: anti-oxidant, voor herstel en groei.
Rond het afkalven daalt het vitamine E-gehalte in het bloed van de koe. Daarom hebben met name droge koeien en jongvee vaker lage vitamine E-gehalten. Tekorten aan vitamine E en selenium kunnen problemen rondom afkalven veroorzaken zoals het aan de nageboorte blijven staan en mastitis meteen na afkalven. Een goede vitamine E-voorziening vermindert het aantal mastitisgevallen en zorgt voor een lager celgetal.
Gebruik in de praktijk
Omdat met name voor de micromineralen geldt: overdaad schaad, is het verstandig te weten waar je met je bedrijf staat alvorens begonnen wordt met bijvoeren. Dit kan door middel van bloed- of melkonderzoek, en via de voeranalyses.
Daarnaast wisselt het rantsoen voor jongvee, de droogstaande dieren en de melkgevende koeien regelmatig doordat op verschillende percelen wordt geweid of omdat er nieuwe partijen ruwvoer beschikbaar komen. Regelmatige controle is in deze gevallen nodig om fouten op te sporen.
Het aanvullen kan vervolgens met behulp van zogenaamde ‘topdress poeders’ over het voer, mineraalbolussen, likstenen, likemmers, per injectie of zelfs al op het land via bodembemesting. Wat het beste werkt hangt af van de situatie. Loopt het jongvee de gehele zomer in de uiterwaarden dan heeft een bolus de voorkeur. Zo weet u zeker dat iedere pink voldoende vitamine E, Zink en Selenium binnen heeft gekregen. Deze bolus is bovendien 6 maanden werkzaam.
Mineralenpoeders kunnen ook goed werken, maar let op dat ze niet uitzakken dóór het voer heen, en aan het eind van de dag met het restvoer de stal uit worden geschoven.
Injectie wordt alleen in uitzonderingssituaties gedaan vanwege het grote risico op overdosering.
Tot slot is het bij weidegang zaak de aanvulling van de macromineralen niet te vergeten. De dagelijks benodigde hoeveelheid maakt het onmogelijk om dit in een bolus te stoppen, en zal met behulp van likstenen of likemmers moeten gebeuren.
Heeft u problemen, vragen over de mogelijkheden of een passend advies nodig, dan kunt contact opnemen met de praktijk!
Met vriendelijke groet,
Karin van Heuven-van Kats, Elske van der Mik, Bert Gerrits, Sjoerd Malda en Jorien Druijf.